1. Σύντομη βιογραφία
Η οικογένειά του καταγόταν από την πόλη Nemausus (Nimes) της νότιας Γαλατίας και ήταν μία από τις πλέον γνωστές της Ρώμης. Ο πατέρας του Τίτος Αυρήλιος Φούλβος είχε διατελέσει μία φορά ύπατος το 89 μ.Χ., ενώ ο παππούς του δύο. Κληρονόμησε την περιουσία των παππούδων του και έγινε ένας από τους πλουσιότερους άνδρες στη Ρώμη. Παντρεύτηκε την Άννια Γαλερία Φαυστίνα και απέκτησε μαζί της δύο γιους και δύο κόρες. Λέγεται ότι της ήταν πολύ αφοσιωμένος· μετά το θάνατό της, το 141 μ.Χ., έχτισε ναό στη μνήμη της, ενώ έκοψε και νομίσματα με το πορτρέτο της. Σε ηλικία πενήντα ενός ετών και έχοντας απομείνει με μία κόρη, τη Φαυστίνα τη νεότερη, την οποία και αρραβώνιασε αργότερα με το Μάρκο Αυρήλιο, ο Αντωνίνος υιοθετήθηκε από τον Αδριανό, στις 25 Φεβρουαρίου του 138 μ.Χ., σε τελετή που έγινε ένα μήνα μετά τα εξηκοστά δεύτερα γενέθλια του άρρωστου αυτοκράτορα. Κατά τη διάρκεια της ίδιας τελετής υποχρεώθηκε από τον Αδριανό να υιοθετήσει με τη σειρά του το δεκαεπτάχρονο Μάρκο Άννιο Βήρο (Μάρκο Αυρήλιο), ανιψιό του αυτοκράτορα, και τον επτάχρονο Lucius Ceionius Commodus (Λούκιο Αίλιο Βήρο), γιο του νεκρού Lucius Ceionius Commodus (Λούκιου Αίλιου Καίσαρα), που ήταν η πρώτη επιλογή του Αδριανού για τη διαδοχή. Ο Αντωνίνος διαδέχθηκε τον Αδριανό μετά το θάνατό του (10 Ιουλίου του 138 μ.Χ.) και έζησε μέχρι την ηλικία των εβδομήντα τεσσάρων ετών, κυβερνώντας περισσότερο από τον Τραϊανό και τον Αδριανό και σχεδόν όσο και ο Αύγουστος. Έχοντας ορίσει ως διάδοχό του το Μάρκο Αυρήλιο, πέθανε στον ύπνο του μετά από ολιγοήμερη ασθένεια. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής και η σύγκλητος τον θεοποίησε. Ενταφιάστηκε στο μαυσωλείο του Αδριανού, όπου τοποθετήθηκε και η σορός της γυναίκας του και των γιων του.
2. Πολιτικός βίος
Ακολούθησε την παραδοσιακή σταδιοδρομία του συγκλητικού: περνώντας από το αξίωμα του ταμία (quaestor) και του πραίτορα (praetor), έφτασε σε εκείνο του υπάτου (consul) το 120 μ.Χ. επί Αδριανού. Ο τελευταίος τον επέλεξε για τη θέση ενός από τους τέσσερις δικαστές με δικαιοδοσία στην Ιταλία. Ακολούθησε η ανάληψη καθηκόντων ως ανθυπάτου (proconsul) της επαρχίας της Ασίας (135-136 μ.Χ.). Σε αυτή τη θέση απέκτησε εξαιρετική φήμη και ίσως γι’ αυτό όταν ο Αντωνίνος επέστρεψε στη Ρώμη ο Αδριανός τον έκανε μέλος του αυτοκρατορικού συμβουλίου (consilium principis). Ως αυτοκράτορας είχε την τύχη να συνδέσει το όνομά του με μια περίοδο διακυβέρνησης των ρωμαϊκών κτήσεων κάτω από συνθήκες πρωτοφανούς ηρεμίας και σχεδόν παντελούς έλλειψης συνταρακτικών γεγονότων. Η αυτοκρατορία απολάμβανε περίοδο ειρήνης. Κανένας σοβαρός πόλεμος εκτός συνόρων αλλά ούτε και εξεγέρσεις στο εσωτερικό τάραξαν σε αυτό το διάστημα την ομαλότητα που παρουσίαζε. Οι μελετητές της περιόδου συχνά τη χαρακτηρίζουν «βαρετή». Ο ίδιος ο αυτοκράτορας φαίνεται ότι ήταν φύση ειρηνική και σύμφωνα με τις πηγές διέθετε κάθε ρωμαϊκή αρετή, όπως κάλλος, αξιοπρέπεια, καλοσύνη, νηφαλιότητα, ευγένεια, μετριοφροσύνη, τιμιότητα, εργατικότητα, δικαιοσύνη και πίστη προς τους θεούς. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Αδριανό, δεν ταξίδεψε εκτός Ρώμης και προτιμούσε να διαμένει στις εξοχικές του κατοικίες, από τις οποίες η πλέον προσφιλής ήταν εκείνη στο Lorium. Μόλις ανέβηκε στο θρόνο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ματαίωσε την damnatio memoriae που είχε αποφασίσει η σύγκλητος για τον Αδριανό και, παρά την αρνητική διάθεση των μελών της, κατάφερε να εξασφαλίσει τη θεοποίησή του. Ορισμένοι θεωρούν ότι αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο του δόθηκε από τη σύγκλητο η επωνυμία «Ευσεβής» (Pius), ενώ άλλοι πιστεύουν ότι του δόθηκε λόγω της πίστης του στις παραδόσεις της Ρώμης.1 Απέφυγε τη ρήξη με τη σύγκλητο με το να μην πραγματοποιήσει τις αποφάσεις του προκατόχου του να εκτελεστούν ορισμένα μέλη της, ενώ στηρίζοντας οικονομικά οικογένειες συγκλητικών διατήρησε άριστες σχέσεις με αυτούς.
3. Στρατιωτική δραστηριότητα
Έως και τη στιγμή της ανάληψης των αυτοκρατορικών καθηκόντων του δεν είχε δοθεί στον Αντωνίνο η ευκαιρία να αποκτήσει στρατιωτική εμπειρία. Δεν είχε λάβει μέρος σε εκστρατείες ούτε είχε χρειαστεί να επιδείξει στρατηγικές ικανότητες, όπως οι περισσότεροι από τους προηγούμενους αυτοκράτορες. Φρόντισε όμως να κάνει γνωστό ότι τις διαθέτει με τις δύο εκστρατείες που ανέλαβε. Στη Σκωτία επέκτεινε τα σύνορα περίπου 75 μίλια προς το βορρά και κατασκεύασε ένα τείχος, το λεγόμενο «αντωνίνειο», μεταξύ των εκβολών των ποταμών Φορθ και Κλάιντ. Στη νοτιοδυτική Γερμανία μείωσε τη γραμμή άμυνας (limes) επεκτείνοντάς την προς βορρά. Σε γενικές γραμμές ακολούθησε την πολιτική του Αδριανού, που εστίαζε στη διατήρηση των υπαρχόντων συνόρων.
4. Η Μικρά Ασία την περίοδο του Αντωνίνου
Ο Αντωνίνος φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στις πόλεις της Μικράς Ασίας προτού ακόμη να γίνει αυτοκράτορας. Προφανώς ο ένας χρόνος που έζησε στην περιοχή ως ανθύπατος της επαρχίας ήταν αρκετός για να κερδίσει την εκτίμηση των κατοίκων. Πάντως το μοναδικό γνωστό μέτρο που έλαβε τότε αφορούσε τους αξιωματούχους που ήταν υπεύθυνοι για την προστασία των πολιτών. Σύμφωνα με αυτό αποκτούσαν το δικαίωμα να ανακρίνουν τους συλληφθέντες για τους συνεργάτες και τα κρησφύγετά τους και ήταν υποχρεωμένοι να μεταφέρουν επισήμως τις πληροφορίες στους ανωτέρους τους.2 Όταν ο Αντωνίνος διαδέχθηκε τον Αδριανό, η πόλη της Εφέσου εξέφρασε τη χαρά της για το γεγονός γιορτάζοντας τα γενέθλιά του. Ο εορτασμός διήρκεσε πέντε μέρες και περιλάμβανε διαφόρων ειδών θεάματα, ενώ προσφέρθηκαν στους Εφεσίους χρήματα από το δημόσιο ταμείο για να κάνουν θυσίες προς τιμήν του νέου αυτοκράτορα. Επιγραφή από την Έφεσο πιστοποιεί την ευνοϊκή διάθεση του λαού της πόλης προς το πρόσωπό του για όλες τις ευεργεσίες που τους πρόσφερε όταν ήταν διοικητής της Ασίας, καθώς και την επιθυμία τους να συνεχίσουν να γιορτάζουν τα γενέθλιά του στο μέλλον.3 Ως αυτοκράτορας συνέχισε την τακτική του προκατόχου του και άσκησε αυστηρό έλεγχο στα οικονομικά των πόλεων, σε μια προσπάθεια να μειώσει τα περιττά έξοδά τους.4 Συχνά μείωνε τους φόρους, ενώ δε δίσταζε να ακυρώσει τα χρέη των πολιτών ή και να προσφέρει χρήματα, ιδιαίτερα σε καταστάσεις μεγάλης ανάγκης, έπειτα από καταστροφικούς σεισμούς, πυρκαγιές ή πλημμύρες. Πρόσφερε σημαντική χρηματική βοήθεια όταν δυνατός σεισμός προκάλεσε καταστροφές σε πόλεις της Καρίας και της Λυκίας και στα νησιά Ρόδο και Κω γύρω στο 139 μ.Χ. Στη Στρατονίκεια της Καρίας πρόσφερε 250.000 δραχμές, προκειμένου να ανοικοδομηθεί η πόλη.5 Η γενναιοδωρία του στην Κυάνεια της Λυκίας μαρτυρείται από το άγαλμα που του αφιέρωσαν οι πολίτες για να τον ευχαριστήσουν.6 Ο Αντωνίνος ανταποκρίθηκε όταν η Έφεσος χρειάστηκε τη βοήθειά του σε ανάλογη περίσταση. Σε άλλη περίπτωση δέχθηκε να συμπληρώσει το ποσό που χρειαζόταν για την κατασκευή δημόσιων κτηρίων στην πόλη, με αποτέλεσμα να χτιστούν εξαρχής το Γυμνάσιο, που αφιερώθηκε στον ίδιο, και το Ωδείο, όπου υπήρχε επιγραφή με επιστολή του προς τη βουλή και το δήμο των Εφεσίων. Η πόλη τον τίμησε με την ανέγερση αγαλμάτων και αποκαλώντας τον «ιδρυτή» της.7
5. Η λατρεία του Αντωνίνου στη Μικρά Ασία
Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η λατρεία του Αντωνίνου στη Μικρά Ασία. Στη Λυδία, στο ναό της Αρτέμιδος στις Σάρδεις, όπου τοποθετήθηκαν στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. κολοσσιαία αγάλματα του Αντωνίνου και της Φαυστίνας, λατρευόταν το αυτοκρατορικό ζεύγος μαζί με τη θεά.8 Στην Καρία, σε ιερά στη Νύσα, βρέθηκαν αγάλματα της οικογένειάς του, ενώ στην Υλλάριμα υπήρχε ναός –κατασκευασμένος από ιδιώτη– αφιερωμένος στον αυτοκράτορα, στο Δία Ήλιο και στην πατρίδα.9 Στην Κιλικία, σε ναό στην Κέστρο, έχει βρεθεί η βάση αγάλματός του, ενώ στη Σαγαλασσό της Πισιδίας υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Αντωνίνο, στον οίκο του και πιθανότατα στους πατρώους θεούς.10 Ο Αντωνίνος τιμήθηκε και σε άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας –στην Προύσα της Βιθυνίας, στην Κύζικο της Μυσίας, στην Τέω και στη Μίλητο της Ιωνίας, σε πόλεις της Φρυγίας κ.α.– είτε με αγάλματα που αφιερώθηκαν στο πρόσωπό του είτε με επιγραφές που ανεγέρθηκαν στις πόλεις, οι οποίες διέσωζαν επιστολές του αυτοκράτορα προς τους κατοίκους τους.11
1. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 630. 2. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 630. 3. OGIS 493· Price, S.R.F., Rituals and Power (Cambridge 1987), σελ. 57, 106, 112· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 630, και II, σελ. 1491, σημ. 2. 4. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 633-634, και ΙΙ, σελ. 1494, σημ. 12. 5. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 631-632, και II, σελ. 1491-1492, σημ. 6. 6. Vermeule, C.C., Roman Imperial Art in Greece and Asia Minor (Cambridge Mass. 1968), σελ. 273. 7. Vermeule, C.C., Roman Imperial Art in Greece and Asia Minor (Cambridge Mass. 1968), σελ. 271· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 632-633, και ΙΙ, σελ. 1493, σημ. 9. 8. Price, S.R.F., Rituals and Power (Cambridge 1987), σελ. 151-152, 187 και 259-260, αρ. 56· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 633. 9. Price, S.R.F., Rituals and Power (Cambridge 1987), σελ. 262, αρ. 71, και σελ. 261, αρ. 67· Vermeule, C.C., Roman Imperial Art in Greece and Asia Minor (Cambridge Mass. 1968), σελ. 271· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 633. 10. Price, S.R.F., Rituals and Power (Cambridge 1987), σελ. 273, αρ. 147, και σελ. 270, αρ. 129· Vermeule, C.C., Roman Imperial Art in Greece and Asia Minor (Cambridge Mass. 1968), σελ. 273. 11. Vermeule, C.C., Roman Imperial Art in Greece and Asia Minor (Cambridge Mass. 1968), σελ. 292-297· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor I (Princeton 1950), σελ. 633. |
|
|